EHM-İN
YARANMA TARİXİ
21-ci əsrdə
texnikanın, elmin, iqtisadiyyatın sürətlə inkişaf etməsi ilə
əlaqədər informasiya axınının çoxalması müşahidə edilir. İnformasiya
axınını idarə etmək üçün dövrün tələbi olan kompüter
texnikasından istifadə etmək zərurəti yaranır. Kompüter
texnikası müasir dövürdə qlobal hesablamalar aparmaq üçün, ən
müxtəlif reaktiv siyahıların hazırlanması üçün, böyük
elmi-texniki layihələr üçün istifadə olunur. Bir sözlə müasir
dövr öz həyatını kompütersiz təsəvvür edə bilməz.
EHM-lərin yaradıcılarından olan Qluşkov yazırdı:
Əgər
müasir EHM-lər olmasaydı bəşəriyyətin tam yarısı hesablama
aparmaq məqsədi ilə digər yarısına xidmətçi işləməli idi.
Məsələn:
İngilis riyaziyyatçısı Şenks 19-cu əsrdə Π ədədinin təqribi
qiymətinin tapilmasına 20 ildən artıq vaxt sərf edilmişdir.
Lakin EHM-lər bu işi çox az müddətdə 500000 rəqəmə qədər
dəqiqliklə icra edə bilir. EHM-lərin tarixinə nəzər salsaq
görürük ki, təxminən 4000 il bundan əvvəl qədim misirlilər
və yunanlılar hesablama aparmaq üçün müxtəlif sadə
vasitələrdən istifadə edirdilər. Daha sonralar Abak yaradıldı.
Hətda orta əsrlərdə riyazi məsələlər o zaman həll olunmuş
hesab olunurdu ki, o məsələlər abakda həll olunmuş olsun.
Tarixi məlumatlara əsasən rəqəmlər hərflərdən
əvvəl yaranmışdır. Məsələn: 13-cü əsrdə 1202 ərəb
rəqəmlərindən istifadə edərək yazılı hesablama üsulu
yaranmışdır. Sonralar bu hesablama üsulu Avropada Fibonaççi
üsulu adlandırıldı. Bu dövrdən sonra yazılı hesablama üsulu
geniş istifadə olundu, abak köməkçi vasitəyə çevrildi.
Ümumiyyətlə informasiyanın saxlanılası üçün ən münasib
vasitə yazıdır.
EHM-İN
NƏSİLLƏRİ
EHM-in inkişaf
mərhələsi şərti olaraq bir-birini əvəz edən nəsillərə
bölünür.Hər bir nəsil isə elektron hesablama maşınını
təşkil edən elementlərlə - element bazası ilə bir birindən
fərqlənirdi. EHM-in yeni nəsli özündən əvvəlkilərdən
ölçülərinin kiçikliyinə, proqram təminatına, sürətinin
böyüklüyünə, etibarlılığına görə fərqlənirdi.
Birinci
nəsil EHM-lərin
element bazası əsasən elektron lampalar olmuş, onlar 60-cı
illərin sonunadək hazırlanmış və buraxılmışdır. Bu
maşınların sürəti çox deyildi və saniyədə 20
min
Əməliyyatı
yerinə yetiridi. Birinci nəsil EHM-lərə «URAL».
«URAL2». «STRELA». «M-1». BESM-2» və.s
misal göstərmək olar.
İkinci
nəsil EHM-lərin
meydana gəlməsi yarımkeçirici elementlərin – tranzistorların
kəşfindən sonra mümkün oldu. Element bazası olaraq
tranzistorlardan istifadə olunan ikinci nəsil EHM-lər saniyədə
100
min
əməliyyatı yerinə yetirirdi. İkinci nəsil maşınlara
«MİNSK-2».
«MİNSK-22». «URAL-14», «M-22», «M-220». «BESM-4». «MİR-2»,
«URAL-16» və.s
misal göstərmək olar. Bu maşınlar bir-birindən fərdi dilinin
olması ilə fərqlənirdilər və bir maşın üçün yazılmış
proqramlardan digər maşında istifadə etmək mümkün deyildi.
Üçüncü
nəsil EHM-lərin
üçüncü nəslinin əsasını inteqral
sxemlər təşkil
edir. Yaddaşı milyonlarla sözdən ibarət olan üçüncü nəsil
maşınlar saniyədə 1
milyona qədər
əməliyyat apara bilirdi. Üçüncü nəsil EHM-lərə «ES-1010»,
«ES-1060», «ES-1061» və.s
misal göstərmək olar. «ES-1020»
saniyədə
10000
əməliyyat,
«ES-1061»
maşını isə 2000000
əməliyyatı
yerinə yetirirdi.
70-ci
illərdə «böyük
inteqral sxemlər» in
(BİS) ilə əlaqədar olaraq EHM-lərin dördüncü
nəslinin yaradılmasına
başlanıldı. BİS-lərin
ölçülərinin çox kiçik – bir neçə santimetr olması və bu
sxemlərdən istifadə edilməsi EHM-lərin etibarlılıq səviyyəsini
və yüksək sürətini – saniyədə bir neçə milyon əməliyyatı
yerinə yetirməsini təmin edir. EHM-lərin prosessorunun bir
silisium kristalında yerləşdirilməsi XX
əsrin ən böyük nailiyyətlərindən sayılır. Belə birkristallı
prosessorlar – mikroprosessorlar adlanır. Nəticədə EHM-lərin
bütün qurğularının elektron sxemlərini bir platada yerləşdirmək
mümkün oldu və bir neçə il bundan əvvəl böyük salonları
tutan EHM-i isə ölçülərinə və dəyərinə görə hər hansı
istifadəçinin bilavasitə iş stolunda istifadə etməsi üçün
yararlı etdi. Bununlada fərdi EHM-lər, cib və stolüstü
mikrokalkulyatorlar meydana çıxdı.
EHM-lərin
beş
və altıncı nəsli XXI
əsrin süni intellektə malik maşınları olacaqdır. Bu
kompüterlər super böyük inteqral sxemlərin (SBİS) yaradılması
ilə əlaqədardır.
EHM-İN
QURLUŞU
Biz bilir ki, EHM-lərin qurluçu 5 hissədən
ibarətdir.
- Giriş qurğuları
- Hesab-məntiq qurğuları
- İdarəetmə qurğuları
- Yaddaş qurğuları
- Çıxış qurğuları
1) Giriş
qurğularına informasiyanı daxil edən qurğular aiddir.
İnformasiyanı
daxil edən qurğulardan ən önəmlisi klaviaturadır.
Müasir
kompüterlərin klaviaturaları 105-110 düymədən ibarətdir.
Bu düymələr funksional, işçi düymələr, hərf və rəqəmlərdən
ibarət olur. Informasiyanı kompüterə daxil etmək üçün digər
vasitələrdən də istifadə etmək olar. Bunlara xüsusi
informasiya daşıyıcıları aiddir.
2) Kompüterin
həm hesabi həm də məntiqi işlərini icra edən hesab-məntiq
qurğusu ana lövhənin üzərində yerləşdirilmişdir.
Hesab-məntiq qurğusunun əsas funksiyası kampüterin ümumi
xarakteristikasını təyin edir. Hesab-məntiq qurğuları kompüterə
daxil olunan əmrlərin kompüter tərəfindən başa düşülməsini
təmin edir. Hesab-məntiq qurğusu kompüterə daxil olan bütün
hesabi və məntiqi işləri kompüterin başa düşdüyü dildə
icra edir. Nəticəni isə istifadəçiyə onun başa düşdüyü
kimi təqdim edir.
3) İdarəetmə
qurğuları - EHM-lərin ümumi işini idara edir, onun bütün
qurğularının iş fəaliyyətini tənzimləyir. İdarəetmə
qurğusu hesab-məntiq qurğusu ilə birlikdə ana lövhənin
üzərində yerləşdirilmişdir. EHM-lər işlədiyi müddətcə həm
HMQ həm də
idarəetmə qurğusu daima fəailiyyətdədir. Bu
qurğular çox hərəkətə gəldiyi üçün qızırlar. Bunun
qarşısını almaq üçün xüsusi soyuduculardan istifadə olunur.
4) EHM-lərdə
əməli və xarici yaddaşdan istifadə olunur. Kompüter
informasiyanı əməli yaddaşında saxlayır. Əməli yaddaşa
yazılan informasiya kompüter elektrik şəbəkəsindən ayrılana
qədər saxlayır. EHM yenidən şəbəkəyə qoşulduqda informasiya
bərpa olunmur. Bizə lazım olan informasiyanı uzun müddət
yaddaşda saxlamaq üçün xarici yaddaşdan və xarici yaddaş kimi
çevik və bərk maqnit disklərdən (vinçesterdən) və optik
disklərdən (CD-ROM, DVD- ROM, CD-WRITE, DVD WRITE) istifadə
etmeliyik.
5) Ən çox
Manitor,
Printer, Akustik kolonkalar, Plotter
kimi çıxış qurğularından istifadə edilir.
EHM-İN,
PROQRAMLAŞDIRMA VƏ KİBERNETİKA ELEMENTLƏRİNİN MƏKTƏB
HƏYATINA DAXİL OLMASI MƏRHƏLƏLƏRİ
İnformatika
elmi XX əsrin ikinci yarısında yaranmışdır. Onun inkişafı
elektron hesablama maşınları texnologiyasının yaranması ilə
əlaqədardır. Kiçik EHM-ləri kompüter adlandırırdılar ki,
onun da tərcüməsi latın sözü olub hesablayıcı
deməkdir.
EHM-lərin müasir cəmiyyətdə insan fəaliyyətinin
ən müxtəlif sahələrinə tədbiq edilə bilməsi EHM-in unversal
qurğu olması ilə izah olunur.
XX əsrin 50-ci
illərində elektron hesablama maşınlarının ilk nəsilləri
həyata vəsiqə aldı. Bununla birlikdə insanların yeni fəaliyyət
sahəsi elektron hesablama maşınlarında proqramlaşdırma
inkişaf
etməyə başladı.
EHM-lərin ilk nəsilləri ölkənin elmi-tədqiqat
müəssisələrində və böyük ali məktəblərində elektron
hesablama mərkəzlərində cəmləşdirildi. Artıq 50-ci illərin
sonlarında riyaziyyatçı proqramçılar yetişməyə başladı.Bu
işə akademik A.P.Yerşov rəhbərlik edirdi.
İnformatikanın tədrisi ilə bağlı 1960-cı illərin
əvvəllərindən başlayaraq riyaziyyat təmayüllü məktəblərdə
və siniflərdə proqramlaşdırma kursu üzrə proqram
materiallarının öyrənilməsinə başlanmışdır. Məktəblərin
proqramlaşdırma sahəsində ixtisaslaşmasının müsbət
əhəmiyyəti vardır. Bu bir sıra metodik vasitələrin
yazılmasına, məktəbdə proqramlaşdırmanın aid çoxlu
məsələlərin həll edilməsinə gətirib çıxardı.
Məktəb
informatika kursunun əsasları 60-cı illərdə inkişaf etməyə
başladı. Bunun kibernetika elementlərinin təlimini eksperiment
qaydasında həyata keçirməyə imkan verdi. Bu sahədə ilk
tədqiqat işləri V.S.Ledneve aiddir. Sonralar bu istiqamətdə
aparılan elmi-metodik işlərə V.S.Lednivin şagirdi A.A.Kuznetsov
da qoşuldu. Onların birgə fəaliyyəti nəticəsində
kibernetikanın əsaslarının orta məktəbdə öyrədilməsinin
ümum-təhsil və politexnik əhəmiyyətini müəyyən edən
nəticələr əldə olundu. Nəticələrə əsasən “kibernetika
ümumtəhsil məktəblərində ayrıca fənn kimi öyrənilməlidir”.
EHM-də proqramlaşdırmanın əsasını
alqoritimləşdirmə anlayışı təşkil edir. Aşağıda
alqoritimləşdirmənin əsasını təşkil edən alqoritmik
mədəniyyətin kompanentləri verilir.
- Alqoritm anlayışı və onun xassələri. Alqoritm alqoritimləşdirmənin əsas anlayışı olmaqla alqoritmik mədəniyyətin əsas komponentlərindən biridir. Alqoritimləşdirmənin təlimi zamanı bu anlayışın ciddi və dəqiq tərifindən istifadə etmək vacib deyil. Sadəcə olaraq onun aydınlıq, kütləvilik, diskretlik, nəticəlik xassələrinin məzmununu aydınlaşdırmaq lazımdır.
2.
Alqoritmin
təsvirolunma dilləri.
Alqoritm dil anlayışı ilə əlaqəlidir. Dilin seçilməsi
alqoritmin
tədbiq sahələri ilə müəyyən olunur. Dil müəyyən imkanlara
malikdir və istifadəçiyə alqoritimləşdirmə zamanı bu və ya
digər məqsədləri həyata keçirməkdə xidmət edir.
3. Təsvirin
formallaşdırılması səviyyəsi. Təsvirin
formallaşdırılması anlayışı dil anlayışı ilə ayrılmaz
əlaqəyə malikdir. Avtomat üçün tərtib olunmuş təsvirdə
dildən istifadə edilirsə, bu dil ciddi qanunlara tabe olur və
müəyyən formal sintaksis əmələ gətirir. Buna oxşar hallarda
deyillər ki, dil formallaşdırılmışdır.
- Diskretlik prinsipi. Alqoritmin qurulması qarşıya qoyulmuş, tələb olunan nəticəni almaq üçün yerinə yetirilən məqsədyönlü elementar əməliyyatlar ardıcıllığının tərtib edilməsidir. Bu əməliyyatlar ardıcıllığı alqoritmin təsvirinin diskret strukturunu təyin edir.
5. Bloklar
prinsipi. Bəzən
alqoritmi tərtib edərkən onu müxtəlif səviyyələrdə
hissələrə
ayırmaq lazım gəlir. Bu, məsələ mürəkkəb olduğu zaman
meydana çıxır,
və proqramçı məsələni müəyyən bloklara
ayırır və onların hər birini ayrılıqda həll
həll edir. Bundan sonra bloklar arasında əlaqə
yaradır, məsələnin ümumi həllini
tapır.
6.
Budaqlanma prinsipi. Alqoritimlərin
təşkili dilin məntiqi (budaqlanan) vasitələrin
dən
istifadəni tələb edir. Alqoritmik mədəniyyətin vacib
komponentləri
aşağıdakılardır.
- Giriş verilənlərdən aslı olaraq hər bir mərhələnin nəticəvi olması üçün bütün imkanlara baxmaq lazımdır;
- Müəyyən olunmuş şərtə əsasən giriş verilənin qiymətindən asılı olaraq alqoritmin icrası zamanı mümkün yollardan biri seçilir.
7.
Dövrülük prinsipi. Əksər
alqoritmlərdə təkrarlanan hissələri bir dəfə təsvir edir
və ondan dəyişənlərin müxtəlif
qiymətlərində hesablamalar aparmaq üçün istifadə
olunur. Bu hallar əməliyyatların yanlış
həcmini azaldır.
- Alqoritmin yerinə yetirilməsi. İstifadəçinin əsas alqoritmik mədəniyyətinin
elementlərindən biri də onun alqoritimləşdirmə
prosesində alqoritmin müəyyən hissələrinin işləməsindən
gözlənilən nəticələrin alına bilməsini duymaq qabiliyyətinin
olmasıdır.
- Verilənlərin təşkili. Alqoritmin emalı üçün istifadə olunan verilənlər giriş
verilənlər adlanır. Istifadəçi alqoritmin işləməsi
üçün aralıq və son nəticələrin nə zaman alınma
ardıcıllığını bilməlidir.
ELEKTRON
KALKULYATORLAR VƏ EHM-İN KÜTLƏVİ TƏDBİQİ
70-ci illərin ikinci yarısından başlıyaraq metodist
alimlərin diqqətini daha geniş yayılmış portativ mikroprossorlu
cihazlar – mikrokalkulyatorların tədris prosesində tədbiqi cəlb
etməyə başladı. Bu mikrokalkulyatorlardan istifadə bir sıra, o
cümlədən riyaziyyat, fizika, kimya fənnlərinin tədrisi
metodikasında yeni imkanların tədbiqini reallaşdırdı.
Mikroprossorların
istehsalının mənimsənilməsi EHM-in kütləvi yayılmasına və
tədbiqinə imkan yaratdı. Həmin vaxtlarda EHM-in məktəbə daxil
olması ilə bağlı müxtəlif fikirlər olmasına baxmayaraq
hesablama texnikası tədris prosesinə daxil oldu və özünün
müsbət nəticələrini verməyə başladı. Hazırda Azərbaycan
höküməti təhsilin kompüterləşdirilməsi ilə bağlı müəyyən
tədbirlər planı hazırladı və bunları Dünya Bankının dəstəyi
ilə müvəffəqiyyətlə həyata keçirir.
Menbe:
https://www.google.az/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&cad=rja&uact=8&ved=0CDEQFjAD&url=https%3A%2F%2Fdocs.google.com%2Fviewer%3Fdocex%3D1%26url%3Dhttp%3A%2F%2Freferat.ilkaddimlar.com%2Fd_word_refe_infor_4401.doc&ei=IOiWU67JJ-KL7AbU6YH4Bg&usg=AFQjCNHCeY9hSg6pbA9pk1Sy_U8FBjOSKw
mukemmel
YanıtlaSil